Renesans immunoterapii

Od kilku lat jesteśmy świadkami imponującego renesansu immunoterapii polegającego na wykorzystaniu nowych strategii terapeutycznych w leczeniu nowotworów złośliwych.

Do praktyki klinicznej udało się wprowadzić przeciwciała monoklonalne anty-CTLA-4 oraz skierowane przeciwko PD-1/PD-L1. Dzięki immunoterapii uzyskano istotną poprawę wy­ników leczenia chorych na zaawansowanego czerniaka, niedrobnokomórkowego raka płuca, raka nerki, raka płaskonabłonkowego regionu głowy i szyi oraz nowotwory hematoonkolo­giczne. Część z najnowszych terapii jest już dostępna w ramach programów lekowych dla polskich Pacjentów, w niektórych wskazaniach nadal czekamy na refundację lub rozszerzenie dostępu do cząsteczek.

Pierwsze koncepcje dotyczące powiązania ukła­du odpornościowego z procesem rozwoju raka powstały na przełomie XIX i XX wieku. W 1983 roku William Coley zaobserwował, że niektóry typy nowotworów mogą ulegać spontanicznej remisji u pacjentów, u których wystąpiły infekcje bakteryjne. Nikt nie spodziewał się, że wspo­mniane badania zaowocują w przyszłości dyna­micznym rozwojem immuno-onkologii – nowej strategii leczenia raka.

Punktem zwrotnym okazało się scharaktery­zowanie koncepcji wybiórczej blokady punk­tów kontrolnych (check-points) stanowiących swoiste hamulce układu odpornościowego. To właśnie immunoterapia oparta na stosowaniu przeciwciał monoklonalnych modyfikujących ak­tywność punktów kontrolnych okazała się prze­łomem w onkologii.

Wstępne dane na temat skuteczności inhibito­rów punktów kontrolnych dotyczyły czerniaka. Ipilimumab był pierwszym lekiem dla którego w badaniu III fazy wykazano wydłużenie czasu przeżycia całkowitego chorych na rozsianego czerniaka. W 2015 roku doszło do rejestracji dwóch kolejnych cząsteczek: niwolumabu i pem­brolizumabu. Ty samym immuno-onkologia przestała być jedynie obszarem teoretycznych rozważań naukowych, a weszła do codziennej praktyki leczniczej.

Immunoterapia – w przeciwieństwie do trady­cyjnej chemioterapii – nie działa bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale reaktywuje odpor­ność i naturalne siły obronne organizmu. Z tego powodu leczenie immunologiczne nie zaburza procesów namnażania się zdrowych komórek i wiąże się wystąpieniem mniejszej liczby działań niepożądanych.

Z osiągnięć nowoczesnej medycyny mogą ko­rzystać również polscy Pacjenci. Immunoterapia jest refundowana w ramach programów leko­wych w leczeniu zaawansowanego czerniaka, niedrobnokomórkowego raka płuca, raka ner­ki, raka płaskonabłonkowego głowy i szyi oraz chłoniaka Hodgkina. Kryteria kwalifikacji do pro­gramów lekowych są restrykcyjne i nie wszyscy chorzy je spełniają. Niektórzy pacjenci poszukują dostępu do najnowszych leków poprzez udział w badaniach klinicznych lub procedurę Ratunko­wego Dostępu do Technologii Lekowych (RDTL).

W najbliższych latach będziemy świadkami dal­szego rozwoju immuno-onkologii oraz rejestra­cji kolejnych cząsteczek immunokompetentnych w nowych obszarach terapeutycznych. Do najnowszych trendów związanych z immu­noterapią nowotworów należą: równoczesne stosowanie dwóch cząsteczek immunokompe­tentnych (tzw. combo); immunochemioterapia (dołączenie immunoterapii do klasycznej che­mioterapii); stosowanie immunoterapii jako le­czenia adjuwantowego (uzupełniającego zabieg chirurgiczny) oraz wykorzystanie immunoterapii w leczeniu konsolidującym (niedrobnokomórko­wy rak płuca w III stadium).